4-ضعف الصبر
پناه بخدا از
ناتوانی در صبر
قبل از پرداخت به موضوع صبر، از بی تابی سخن می آید؛ بی تابی اطلاق و آزادی در انگیزه های ناشی از هوای نفس است،و آن در بی قیدی در بلندی صدا و زدن بر گونه ها،دریدن گریبان یا دلتنگی و ملول شدن و ناله و بی قراری یافت می شود.
جزع و بی تابی در مصیبتها از اسباب هلاک است.
الجزع عند البلا تمام المحنة – بی تابی به هنگام بلا ، تمام محنت می باشد.خداوند هر گاه بنده ای را دوست بدارد،مبتلایشان می کند، پس هر کس که راضی شود، خداوند نیز از او راضی می شود و هر کس که ناراضی شود ، خداوند از او ناراضی است."من لم یرض بقضائی و لم یشکر لنعمائی و لم یصبر علی بلائی، و لیطلب ربّأ سوای " هر کس به قضای من راضی نشد و نسبت به نعمتهایم شکر نکند و به بلایم صبر نکند ، پس پروردگاری یجز من برای خود طلب کند.(ملا مهدی نراقی- جامع السعادات)
زمانی که زکریّا از دست کافران فرار نموده در میان یک درخت پنهان شد، آنها از جایش اطلاع حاصل کرده. ارهّ ای آورده و درخت را با اره بریدند زمانی که اره به سر زکریا رسید ناله ای کشید ،پس خداوند به او وحی فرمود: یا زکرّیا! لئن صعدت منک آنة ثانیة لا محوّنک من دیوان النبّوة . یا زکریا اگر از تو شود ، ناله دوم ، اسمت را از دفتر و دیوان پیامبران محو می کنم !پس زکرّیا (ع) انگشت به دهان گذاشت تا دو نیمش کردند.عاقل می داند که بی تابی در مصیبتها فایده ای ندارد چرا که هر چیزی که مقدر شده واقع می شود و جزع آنرا بر نمی گرداند و تردیدی نیست که پس از سپری شدن مدّت زمانی ترک جزع می کند پس آنرا از آغاز ترک کند تا اجرش تباه نشود.
در حدیث قدسی وارد شده است :
بعضی بندگان اصلاح نمی شوند مگر با فقر و بیماری که آن را برایش عطا می کنم و بعضی دیگر اصلاح نمی شوند مگر با سلامتی و بی نیازی ، پس انرا برایش عطا می کنم . " إنّ بعض عبادی لا یصلحه الاّ الغنی و الصحة فأعطیته ذلک"

بی تابی در امور اجر را تباه می کند.
بی تابی زشت و مضر به دین و دنیا است و مفید فایده ای نیست جز حبط ثواب و جلب عقاب. امام علی (ع) فرمود: اگر صبر کنی ، مقدر شده ها برایت جریان پیدا می کند و اجر می بری و اگر بی تابی کنی ، باز مقّدر شده ها برایت جریان پیدا می کند و تو دارای وزر و گناه هستی.
صبر و شکیبائی:
ضد بی تابی صبر است و آن ثبات نفس و عدم اضطرابش است در سختی ها و مصیبتها – اشارات در صبر و شکیبایی در بیان علما و بزرگان:
1-ثبات نفس و عدم اضطراب در سختی ها و مصیبتها
2-سعۀ صدر و کسب آرامش
3-تعادل روحی و حفظ آرامش
4- نگه داشتن زبان از شکایت
5- نگه داشتن اعضای بدن از حرکتهای غیر متعارف
6-صبر در برابر دشمن و جنگ تحمیلی دشمن- مقاومت بر آن از نوع شجاعت که ضدش جُبن است.
7-صبر در خوردن خشم "کظم الغیظ" که حلم نامیده می شود که ضدش غضب است.
8-صبر در برابر مشقتها مانند عبادت که ضدّش "فسق" است یعنی خارج شدن از عبادتهای شرعیه.
9-صبر بر شهوت شکم و زیر شکم و دیگر لذتّهای پست و حقیر و آن "عفت" است که ضدّش"شَره"می باشد.
10-صبر بر نیازهای زندگی و آن زهد است و ضدّش "حرص"می باشد.
11-صبر بر کتمان""سرّ" که ضدّش "افشاء" است
نتیجه می گیریم که اکثر اخلاق الایمان داخل در صبر است. وقتی از پیامبر (ص) تعریف ایمان را سؤال کردند ؛ایشان فرمود: آن صبر است چرا که همانا بیشتر اعمال و شریفترینش صبر است.پس:
اوّل: صبر اگر بر هوای نفس فائق آید انسان به صبر پیشگان می پیوندند؛و قوه "معرفت" را در هدفش که حفظ دین و محکم کردن یقین است در محلّ خود استوار می سازد.
"یا ایتها النفس المطمئنه إرجعی الی ربّک راضیّةمرضیّة...(الفجر27-28)
دوّم: غلبه شهوتها از مبدأ اطاعت از هوای نفسانی در همۀ اوقات " ولکن حقّ القول منّی لأملأنّ جهنّم من الجنة و الناس اجمعین(/13السجده) این گفتار من حقّ است که بطور حتم جهنم را از جنییان و مردمان پر خواهم کرد.
سوم: غالب شدن یکی بر دیگری و در بعضی از آنها باشد و در بعضی از اوقات بدون بعض دیگر." خلطوا عملا صالحا و آخر سیئا عسی الله أن یتوب علیهم"(توبه102) عمل صالح و شایسته را با بدی مختلط و آمیخته کردند شاید که خداوند توبه شان را بپذیرد.
مراتب صبر:
1-صبر حقیقی: صبری آسان و راحت بر انجام مکروهات و عبادات توأم با ترک شهوات فارغ از تعب و مشقّت
2- صبر مجازی :صبری که با تکّلف و سختی همراه است.
صبر حقیقی صبری است که به آسانی بدون مشقّت بدست می آید. این صبر ملکه ای است دارای رسوخ و با ثبات که رضای خداوند را بدنبال دارد. با حفظ مقام رضا انسان بدرجات بالاتری می رسد که "حُب " نام دارد پس سلسله مراتب این است؛ ابتداء صبر و بعد مقام رضا و سپس مقام "حُب" – مقام حُب بالاترین درجه که انسان بدان مفتخر می گردد.
یکی از عارفان می گوید: اصحاب صبر بر سه مقام هستند:
اوّل: ترک شکوه و شکایت و این درجۀ توبه کنندگان است.
دوّم : رضایت به مقدّر شده ، این درجه زهد پیشگان است.
سوم:محبّت به آنچه مولایش انجام می دهد ، این درجۀ صد یقین است.
صبر عوام:
صبر عوام برکسانی است که از زندگی دنیا "ظاهر" را می شناسند و آنها هستند که از آخرت در غفلت هستند.
یعلمون ظاهرأ من الحیاة الدنیّا و هم عن الاخرة هم غافلون_روم/7)
اقسام صبر به اعتبار حکم آن:
حضرت رسول اکرم(ص) فرمود: الصبر نصف الایمان – صبر نصف ایمان است.
صبر به اعتبار حکمش ، بر قسم های پنجگانه زیر تقسیم می شود:
1-صبر بر شهوتهای حرام که واجب است.
2-صبر بر عبادات واجب که واجب است.
3-صبر بر مکروهات و ادای مستحبات که مستحب است.
4-صبر بر اذیّتی حرام که تحملش سخت است ،مانند صبر بر بریدن دست خود یا دست فرزند.
5-صبر بر اذیّتی که به جهتی در شرع مکروه است.
نتیجتأ هر صبری محمود و پسندیده نیست بلکه بعضی از نوعهای آن ستوده است و بعضی از انواعش نکوهیده و شرع در این موارد محکم است به اینکه آنچه نیکویش شمرده نیکو و آنچه را که زشت شمرده ، زشت و قبیح است.(جامع السعادات – ملا مهدی نراقی)
اقسام صبر در محتوای اخ