بخشی از شرح دعای هشتم صحیفه سجادیه توسط فاطمه پورشفیع- بخش 31



31-یَنکُبَناالزّمان
پناه بخدا از
که روزگار ما را واژگون بخت کند

نکب در لغت به معنای ، عدول ، انحراف، است.
امام علی(ع) در نهج البلاغه خطبه 123؛ در بارۀ اهل صفیّن فرمود: نُکُبٍ عن الطریق، از راه حق منحرفند.
"وإنّ الذّین لا یومنون بالاخرة عن الصراط لناکبون" .(مؤمنون74)آنانکه به آخرت تسلیم نمی شوند از راه راست منحرفند.
روزگار مدح و ذم (سعد و نحس )در معنای قرآنی:
روزگار نیز صاحب مدح و ذم است. البّته در این بیان، خود ایّام محکوم به مدح و ذم نیستند، بلکه منظور ایّامی است که نوع عملکرد انسانها در آن مطرح می شود.
روزگار مدح در آیات قرآن:
ولایت مولای علی ابن ابیطالب (ع)و روز غدیر – وروز نزول قرآن:
الف :روز مدح و بسیار مبارک در آیات الهی:" الیوم اکملت لکم دینکم و أتممتُ علیکم(مائده/3)
" إنّا أنزلناه فی لیلة القدر."
ب: روز انجام حسنات و دوری از سیئات " إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ "(هود/114)
پ:کسب روزی حلال ، روز سپاس و تشکر از نعمتهای الهی است:
یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلاَلاً طَیِّباً وَلاَتَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ؛ ای مردم، از آنچه در زمین است حلال و پاکیزه بخورید و از شیطان پیروی نکنید(حرام خوری) که او برای شما دشمنی آشکار است.(بقره/168)
ج: روز مدح ؛روز گره گشایی از کار مردم:
آیه هفت سوره طلاق در این رابطه آمده است: «لِیُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا؛ بر توانگر است که از دارایى خود هزینه کند و هر که روزى او تنگ باشد باید از آنچه خدا به او داده خرج کند خدا هیچ کس را جز [به قدر] آنچه به او داده است تکلیف نمى‏‌کند خدا به‌زودى پس از دشوارى آسانى فراهم مى‏‌کند.
د :روز مدح ،روز دوری از گناهان کبیره:
:" الذِینَ یجْتَنِبُونَ کبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ " آنان که از گناهان کبیره و فواحش (شرک – سحر – زنا- ربا – شهادت دروغ – خیانت – عهد شکنی – قتل نفس- عاق والدین – ترک نماز )دوری می کنند.
شناخت روز ذم:
در آیات قرآن تنها در دو مورد به «نحوست ایام» اشاره
شده است. آنجا که می‌فرماید: فِی یَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ: ما تندباد وحشتناک
سردی را در یک روز شوم مستمر بر آنها فرستادیم که مردم را همچون تنه‌های نخل ریشه‌کن
شده از جا برمی‌کند.
همچنین می‌فرماید:" فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ رِیحاً صَرْصَراً"(فصلت/16) بادی سخت و سرد در روزهایی شوم بر آنها فرستادیم.(باد سخت و هلاک کننده عذاب الهی بر بشر به دلیل عملکرد ناصحیح او)
ویژگیهای انسان مذموم و عملکرد او در روزگار بر طبق آیات قرآن:
 انسان و وسوسه هاس شیطانی او . :
(الشَّیْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْإِنسَانِ اکْفُرْ فَلَمَّا کَفَرَ قَالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِّنکَ﴾ (حشر 16)
 انسان نادان و ستمگر در سیاست و اقتصاد و اخلاق:
"لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ"(حدید/25)
 انسان با آرزو های دست نیافتنی؛
قرآن کریم می فرماید: «َامْ لِلْإِنْسَانِ مَا تَمَنَّى‌»(نجم/24)
 انسان ستم پیشه" إنَّهُ کَانَ ظَلُوماً جَهُولاً ؛ همانا او ستم‌پیشه و جاهل است.(احزاب/72)
 انسان زیانکار «إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ» (سوره العصر، 2)
 انسان کم ظرفیت که نه تحمّل شر دارد و نه تحمّل خیر" :
" فأما الإنسان اذا ما ابتلاه ربه فأکرمه و نعمه فیقول ربی أکرمن و أما إذا ما ابتلاه فقدر علیه رزقه فیقول ربی أهانن"(والفجر/15/16)
 انسان فریب خورده که در برابر پروردگار سرکشی کند :
قرآن گرفتار شدن آدم و حوا را در دام شیطان، برای ما بیان می کند:
"فَدَلَّئهُمَا بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لهَمَا سَوْءَاتهُمَا وَ طَفِقَا یخَصِفَانِ عَلَیهْمَا مِن وَرَقِ الجْنَّةِ وَ نَادَئهُمَا أَ لَمْ أَنهْکُمَا عَن تِلْکُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُل لَّکُمَا إِنَّ الشَّیْطَانَ لَکُمَا عَدُوٌّ مُّبِین» (اعراف/22)- وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللّهِ وَ عَدُوَّکمْ» (انفال/ 60)
 انسان و دشمنی آشکار او با پروردگار خود:
"وَ لَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلى‌ حَیاةٍ وَ مِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا یَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ یُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَ ما هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذابِ أَنْ یُعَمَّرَ وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِما یَعْمَلُونَ"(بقره/96/98)‌
(اى پیامبر) هر آینه یهود را حریص‌ترین مردم، حتّى (حریص‌تر) از مشرکان، بر زندگى (این دنیا و اندوختن ثروت) خواهى یافت، (تا آنجا که) هر یک از آنها دوست دارد هزار سال عمر کند، در حالى که (اگر) این عمر طولانى به آنان داده شود، آنان را از عذاب خداوند باز نخواهد داشت و خداوند به اعمال آنها بیناست.
 انسان مصّر بر گناه و حریص و ناسپاس(در آیات 19 تا 21 سوره معارج :ان الانسان خلق هلوعا. اذا مسه الشر جزوعا و اذا مسه الخیر منوعا.
در این چند آیه کریمه بحثی است درباره انسان و مطلب به گونه ای تقریر شده است که مفسرین در قسمتی از تفسیر این آیه با یکدیگر اختلاف کرده اند که آیه را چگونه تفسیر کنند.
ترجمه آیه این است: همانا انسان هلوع آفریده شده است. هلوع یعنی حریص. انسان حریص آفریده شده است. «اذا مسه الشر جزوعا»؛ «این گونه آفریده شده است که اگر بدی به او برسد بسیار جزع کننده و بسیار مضطرب و نگران است؛ با رسیدن یک شر جزع فراوان می کند.
و اذا مسه الخیر منوعا؛ «اما اگر خیر، چیزی که فایده ای برای او دارد، به او برسد منوع است یعنی به آن می چسبد و آن را رها نمی کند و به دیگری نمی دهد.