الایثار

از خودگذشتگی




ایثار- از خود گذشتگی
و یوثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه»(حشر/9)»
و آنان ایثار میکنند و ترجیح میدهند دیگران را بر خودشان، گرچه خود آنها محتاج باشند.

مردی آمد نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و از گرسنگی شکایت کرد، رسول خدا فرستادند نزد زنهایشان، آنها گفتند چیزی نداریم جز آب –
رسول خدا (ص)فرمود: کیست این مرد را امشب طعام بدهد؟

امیرالمومنین (علیه السلام) عرضه داشت، من یا رسول الله و سپس آمد نزد فاطمه (علیهاسلام) و فرمود: ای دختر رسول خدا من امشب مهمان دارم در خانه غذا چه داریم؟

فاطمه (علیهاالسلام) فرمود: فقط غذائی برای این دختر بچه داریم ولی همان را برای مهمان شما ایثار میکنیم.

امیرالمومنین علی (ع) فرمود: ای دختر محمد، دختر را بخوابان و چراغ را خاموش کن تا غذا نخوردن ما و کمی طعام معلوم نشود آنها شروع کردند به خوردن غذا و امیرالمومنین دست به سوی غذا می برد ولی چیزی نمیخورد بطوری که مهمان خجالت نکشد وقتی مهمان دست از غذا کشید ، چراغ را آوردند -مشاهده نمودند ظرف غذا پر است از غذا-

آن شب صبح شد؛ امیرالمومنین علی(ع) به مسجد رفته و با رسول خدا نماز را خواندند.

رسول خدا نگاهی به امیرالمومنین کرده و شدیدا گریستند و فرمودند: ای علی، خداوند از عمل دیشب شما در عجب و خوشحالی است.( بحار الانوار، ج 41،ص28)
ایثار در لغت:
ایثار در لغت به معنی عطا کردن و دیگری را بر خود ترجیح دادن است . در اخلاق ناصری آمده است "ایثار آن بود که بر نفس آسان باشد از سرما یحتاجی که به خاصۀ او تعلق داشته بود . برخاستن و بذل کردن در وجه کسی که استحقاق آن او را ثابت بود ."(اخلاق ناصری تصحیح مینوی ص 115)
در تفسیر المیزان؛ ایثار به معنای اختیار و انتخاب چیزی بر غیر آن است و کلمۀ " خصاصه" فقر و حاجت است.
شأن نزول آیه فوق:
در کافی ذیل ایه "یوثرون علی أنفسهم و لو کان بهم خصاصه" از جمیل بن دراج روایت کرده که حضرت صادق(ع) فرمود: بهترین شما مردم ، کسانی هستند که با سخاوت اند و شریرترین شما بخیلان باشند؛ واز ایمان خالص است نیکویی کردن با برادران و برآوردن حاجات آنها و خداوند خوبی نمودن به برادران را دوست می دارد و با این عمل ، بینی شیطان به خاک مالیده می شود و سبب خلاصی از دوزخ و داخل شدن در بهشت است.
ای جمیل! اینها را به اصحاب خود خبر بده. عرض کردم : فدایت گردم آیا نیکویی کردن به برادران در حالت ثروت و تهیدستی است؟ فرمود : برای صاحب ثروت ، احسان نمودن آسان است . خداوند آنهایی که تهی دست هستند و احسان می کنند مدح فرموده است و آنگاه آیۀ فوق را تلاوت فرمود. این حدیث را شیخ مفید و طوسی نیز روایت کرده اند.(الکافی ج4ص41.امالی شیخ طوسی ج1ص65. امالی مفید ص291 ح9)
حضرت صادق(ع) فرمود: آیه در شأن امیرالمؤمنین علی(ع) نازل شد . دیناری برای قوت حضرت فاطمه و حسنین علیهم السلام فراهم کرد و در بین راه ، مقداد بن اسود اظهار حاجت کرده ، آن دینار را با شدّت احتیاج خود، به مقداد عطا فرمود و او را بر خود و خانواده اش مقدم داشت، فورأ جبرئیل نازل شد و آیۀ مزبور در شأن آن حضرت آورد. (تاویل الآیات ج2ص679ح5)
ابن مسعود گفت: نماز شام را با رسول خداصلی الله علیه و آلهبجا آوردم. مردی از میان صف برخاست و گفت: ای مهاجر و انصار؛ مردی غریبم، سوال در حضور پیغمبرو نمازگاه او می کنم ، مرا طعام بدهید. رسول خدا(ص) فرمود: ای بنده خدا ، نام غریب مبر؛ که رگهای دلم را بریدی ، غریب چهار کس است:
اوّل ؛ مسجدی است که میان قومی باشد و در آن نماز نکنند .
دوّم؛ قرآن است در خانه ای که اهل آن نخوانند.
سوّم؛ عالم و دانشمندی است که میان قومی و طایفه ای که احوال او نپرسند و از او تفقد نکنند.
چهارم؛ اسیری است در میان کفار که خدا را نشناسند . آنگاه فرمود: کیست که مؤونه این مرد را متکفّل شود تا خدای تعالی او را در فردوس اعلی جای دهد؟
امیرالمؤمنین علی(ع) بر خاست و دست سائل را گرفت و به خانه برد. به حضرت فاطمه(س) فرمود: ای دختر رسول خدا، این مهمان را پذیرایی کن. گفت: ای پسر عم در خانه جز اندکی گندم نبود از آن طعامی مهیا کرده ام به قدر یک نفر بیش نیست . کودکان ما گرسنه اند . شما هم روزه داری! امیرالمؤمنین فرمود: آن طعام را بیاورچون آورد ، دید اندک است نزد مهمان گذاشت و دست مبارک را دراز کرد به بهانۀ آن که چراغ را اصلاح کند ، آن را خاموش کرد تا مهمان سیر شود، چون سیر شد چراغ را روشن کرد ، دید طعام بر حال او باقی است ، به آن مرد فرمود چرا طعام نخوردی؟
عرض کرد : یا امیرالمؤمنین ! من طعام زیاده از متعارف خوردم و سیر شدم خدای تعالی برکت داده است.
آن حضرت و فاطمه زهرا (س) با کودکان نیز از آن طعام میل کردند و زیادتی را به همسایه ها مرحمت کردند. و پیغمبر اکرم(ص) فرمود: یا علی! بخاطر آن عملی که دیشب با مهمان رفتار کردی و چراغ را خاموش کردی و طعام نخوردی تا مهمان سیر شود خداوند آیه " یوثرون علی انفسهم...) را در شأن حضرتت نازل فرموده است.(تفسیر ابوالفتوح ج19ص123-125)
ایثار در روایات:
قال رسول الله (ص) :" من آثرعلی نفسه آثره الله یوم القیامة الجنة" هرکس علیه خودش ایثار نماید خدای تعالی در روز قیامت بهشت را بر او ایثار کند.(نور الثقلین ج1ص364ح237-ص309-وج 5ص285)
هر کس چیزی را دوست بدارد ، پس آن را برای خدای تعالی قرار دهد ، خدای متعال در روز قیامت فرماید: بندگان همدیگررا با آنچه میانشان معروف بود، پاداش می دادند و من امروز با بهشت تو را پاداش می دهم.(همان)
امیرالمؤمنین(ع) جماعتی را دید ، فرمود: شما کیستید ؟ عرض کردند: ما متوکّلین هستیم که به توکل زندگانی می کنیم . به آنها فرمود: توکل شما به کجا رسیده است؟ گفتند: چون بیابیم بخوریم . واگر نیابیم صبر کنیم .
فرمود: سگها نزد ما چنین باشند.
پرسیدند: پس چه باید کرد؟
فرمود: مانند ما رفتار کنید، اگر بیابیم انفاق و ایثار کنیم . اگر نیابیم شکر نماییم.(تفسیر ابوالفتوح ج19ص126ادامه دارد